روابط عمومی، نوشتنیِ ناخواندنی

می‌گویند روابط عمومی به مثابه پلی است میان یک سازمان و مخاطبان آن. به بیان ساده تر روابط عمومی در حکم دم و بازدم سازمان است. مجموعه ای از اقدامات و کوشش های حساب شده ای است که هر سازمان برای برقراری ارتباط مؤثر و هدفمند با گروه هایی که با سازمان در ارتباطند انجام می دهد. اما به راستی چه تعداد از مدیران روابط عمومی سازمان‌های ما تبحر لازم را در کار خود دارند؟

آیا روابط عمومی‌ها در ایران توانسته‌اند رسانه‌ها را در امر اطلاع رسانی یاری کنند؟ به زبان ساده‌تر در مواقعی که بحرانی در جامعه رخ می‌دهد، روابط عمومی‌ها یاریگر خبرنگاران و رسانه‌ها برای حل بحران بوده‌اند؟

سؤالی که من و شما بارها از خود پرسیده‌ایم و بیشتر اوقات نیز پاسخی برای آن نیافته‌ایم.

واقعیت این است که در کشور ما خیلی پیش نمی‌آید که تخصص در این رشته حرف اول را بزند. تخصصی نبودن روابط عمومی، نداشتن جایگاه در دانشگاه و مراکز علمی، و از طرف دیگر فقدان جایگاه و پایگاه لازم روابط عمومی در وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها باعث ایجاد عقب ماندگی تاریخی روابط عمومی شده است.

خبرنگار پی جور با نعمت اله آرمان نیا، کارشناس و فعال روابط عمومی، که خود نوشته هایی نیز در حوزه های رسانه و روابط‌عمومی دارد، در مورد چالش‌های فراروی روابط عمومی به بحث و گفتگو پرداخته که متن آن را در ادامه می‌خوانید.

☆ به عنوان اولین سوال، تعریف شما از روابط عمومی چیست؟

– به نظر من روابط عمومی یعنی”مردم”؛ نه یک کلمه بیشتر، نه کمتر. البته این یک شعار نیست. فلسفه ایجاد روابط عمومی همین بوده. روابط عمومی تشکیل شده تا سازمانها و شرکتها بدانند مردم چه می خواهند و سازمانها نیز متقابلاً برنامه ها و اهدافشان را بر اساس نظرات و دغدغه های مردمی تدارک ببینند. به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند. مردم را در جریان امور خود قرار دهند. با مردم شفاف و صادق باشند. به قولی هدف اصلی روابط عمومی تلاش در جهت بهبود زندگی مردم است. روابط عمومی مدافع منافع مردم و عموم و سازمانهاست. این رویکرد به نفع هر دو طرف است هم مردم و هم سازمانها و مدیران.

☆ آیا فهم درستی از روابط عمومی در سازمانها وجود دارد؟ وضعیت روابط عمومی را در کشور چگونه ارزیابی می کنید؟

– با تأسف باید بگوییم که اکثر مدیران ما اعتقادی به روابط عمومی ندارند و روز به روز این وضعیت بدتر می شود. در بین مدیران ارشد کشور ما هنوز بینش و شناخت درست و نگرش سیستمی و حرفه ای در خصوص روابط عمومی وجود ندارد. این سازمانها از کسب اعتبار و شهرت در جامعه محروم می شوند. کشور ما هم هنوز از کارگزاران حرفه ای روابط عمومی برخوردار نیست. یک سازمان، مجموعه ای از عناصر مادی و معنوی است. یک سازمان علاوه بر اینکه عناصر فیزیکی، عینی و ملموس دارد یک سری عناصر غیرملموس دارد. این عناصر غیرملموس مانند روح است که به چشم نمی آیند. هرچند قابل مشاهده نیستند اما بی توجهی به آنها باعث زوال و مرگ جسم سازمان هستند. این عناصر همان اطلاعات، فرهنگ و باورها، ارزشها، ارتباطات، و مدیریت هاست؛ چیزی که روابط عمومی به دنبال تقویت و ترویج آنهاست.

☆ در حال حاضر جایگاه روابط عمومی را چگونه ارزیابی می کنید؟

– در اصل روابط عمومی برای اینکه مسئولیت و رسالت خود را به درستی و شایستگی انجام دهد، باید دارای جایگاه مشاوره ای و مدیریتی باشد و نه خدماتی و تشریفاتی. باید زیر نظر مستقیم بالاترین مقام دستگاه انجام وظیفه کند و عضو شورای معاونان سازمان باشد. به عنوان نماینده افکار عمومی، در جلسات مهم تصمیم گیری و برنامه ریزی حضور داشته باشد. روابط عمومی نباید به شکل دستوری از بالا به پایین و با دستورات و قواعد تکلیفی از سوی مدیران کار کند. بلکه با استفاده از خلاقیت و هنر خود باعث ایجاد تفاهم بین مردم و سازمان می شود. در حالی که در حال حاضر دارای پایین ترین جایگاه اداری در سازمانهاست. به عنوان مثال در استانداری ها -که باید متولی توسعه و ارتقای روابط عمومی ها باشد- روابط عمومی زیرمجموعه دفتر و حوزه استاندار است.

☆آیا تاکنون با گذشت سالها، جایگاه روابط عمومی به درستی تثبیت شده است؟

– به هیچ وجه. به نظرم روش برخورد مدیران با روابط عمومی صرفاً در حد یک رفع تکلیف اداری است. زمانی بحث بر سر این بود که روابط عمومی ها به جایگاه معاونت سازمانها و ادارات ارتقا یابند، این نشد هیچ، اتفاقاً جایگاه روابط عمومی تنزل یافت. البته این ارزیابی، سیاسی نیست. در دولتهای قبل نیز متأسفانه همین وضعیت بوده و شک نکنید ضرر این کاستی و بی توجهی، اول به خود دولت و مدیران می رسد.

☆ چقدر مدیران به انتخاب مدیر روابط عمومی حساس هستند؟ یا به عبارتی آیا حساسیتی در این زمینه وجود دارد؟ چه کار باید کرد تا مدیران به روابط عمومی ها بیشتر اعتماد کنند؟

-راستش در مجموع اصلاً برای مدیران، روابط عمومی محلی از اعراب و اهمیتی ندارد. انتصاب و انتخاب مدیر روابط عمومی بر اساس اصول کارشناسی و تخصصی انجام نمی گیرد. روابط عمومی بالاخره کاری تخصصی، علمی و کارشناسی است. حتی تا مقطع دکترا در دانشگاه ها تدریس می شود. اما مدیران ما بدون توجه به این موضوع هر کارمندی که بدون سمت و پُست باشد اولین جایی که برای او به ذهنشان می آید، همین روابط عمومی است. البته شایستگی یک نفر برای روابط عمومی فقط به تحصیلات و رشته تحصیلیِ مرتبط، محدود نمی شود. دید و نگاه و بینش روابط عمومی و مدیریتی لازم است، که در سازمانهای ما کم دیده می شود.

☆آیا ضعف دانش و تخصص در روابط عمومی ها یکی از دلایل ضعف این واحد در کشور ما نیست؟

-بله دقیقاً، یکی از دلایل همین است. در آموزش عالی ما فضا و امکانات و پشتیبانی مناسب به این رشته اختصاص پیدا نکرده است. دانشگاه ها و مؤسسات معدودی آن هم در مرکز کشور به آموزش آن می پردازند. البته مشاهده می شود در برخی مؤسسات استانی دانشجوی این رشته تربیت می شود، اما در حد رفع تکلیف و بالا بردن عدد دانشجوی این رشته است و این آموزشها از کیفیت و اثر مناسب برخوردار نیست. به علاوه سالها قبل سمینارها، همایش ها و دوره های آموزشی مناسبی برای ارتقا و توسعه آموزشی روابط عمومی برگزار می شد و متصدیان روابط عمومی ملزم بودند دانش خود را به روز کنند، اما الان این آموزشها هم به حداقل رسیده است.

☆ برخی افراد معتقدند که کارکرد روابط عمومی ها در سازمانها و ادارات ما همان بخش تشریفات یا خدمات فرهنگی است، شما تا چه حد با این حرف موافقید؟

اتفاقاً گفته می شود اگر دیدید یک روابط عمومی محدود شده است به تشریفات و حتی اطلاع رسانی صرف و پلاکارد چسبان، بدانید که آن روابط عمومی دچار کلیشه شده است. در حال حاضر تصور این است که تشریفات به عنوان یکی از امور روابط عمومی است. اما در اصل این مقوله ارتباطی با کار روابط عمومی ندارد. تشریفات به معنی ساماندهی مسافرت ها، میهمانی ها و پذیرایی ها جزو خدماتی است که باید توسط امور عمومی سازمانها انجام شود نه روابط عمومی ها. اصطلاح تشریفات و پروتکل هم معمولاً در وزارتخانه امور خارجه و ریاست جمهوری کاربرد دارد، نه در واحدهای سازمانی پایین تر. بنابراین به کارگیری اصطلاح تشریفات برای واحدهای پایین تر، به ارزش و اعتبار این کلمه و این رسم خدشه وارد می کند.امور فرهنگی هم جزوی از کار روابط عمومی است نه همه آن. امور فرهنگی تا جایی که به توسعه ارتباطات درون و برون سازمانی و ارتقای فرهنگ کار و خدمت و گرامیداشت مناسبهای ملی و مذهبی اختصاص یابد، جزو وظایف و رسالتهای روابط عمومی است.

☆آیا روابط عمومی مانند رسانه ها جزو مشاغل سخت و پر استرس محسوب می شوند؟

-ببینید اصلاً روابط عمومی ریشه در رسانه دارد. اکثر کارهای روابط عمومی با امور رسانه ای همپوشانی دارد. البته علاوه بر امور رسانه ای و مشکلاتش، روابط عمومی با چالشها و موضوعات دیگر هم درگیر است. کاری است شبانه روزی و پر استرس. با افکار عمومی سر و کار دارد و گردآوری و تجمیع انتظارات و توقعات مردم و مدیران سازمانها کاری سخت و حساس است که روابط عمومی ملزم به انجام آن است. گاهی نگارش یک واژه ممکن است روابط عمومی و سازمان را دچار بحران کند. گاه هم یک عکس چنین عواقبی دارد. به عبارتی روابط عمومی هر لحظه آبستن حادثه ای است. به قول معروف روابط عمومی هم می تواند خودش بحران زا باشد، هم بحران زدا.

☆در بحران ها و شرایط سخت اجتماعی، نقش روابط عمومی چگونه باید باشد؟

-اگر روابط عمومی دارای جایگاه درست خود باشد و مدیر روابط عمومی بر اساس شایستگی و لیاقت و کاردانی انتخاب شده باشد، پیشگیری و جلوگیری از بحران جزو برنامه و اقدامات اصلی اوست. در موضوعات مختلف به مدیران مشاوره می دهد و با اقدامات کارشناسی خود مسائل و معضلات را شناسایی و به مدیران اطلاع می دهد. مدیر سازمان هم با توجه و دقت و با تدبیر و مشورت پذیری، نمی گذارد مسائل به بحران تبدیل شوند و سازمان را گرفتار کنند. اما اگر بحرانی پیش آمد، آن موقع روابط عمومی وظایف سنگینی بر عهده دارد. از نحوه اطلاع رسانی و ارتباط با افکار عمومی گرفته تا توجه و تقویت ارتباطات داخلی. روابط عمومی در مواقع بحران با تقویت و افزایش ارتباطات درون و برون سازمانی سعی می کند سازمان را در زمینه غلبه بر بحران کمک کند

payjor.ir/?p=15719